Dr hab. Andrzej Odrzywołek z Zakładu Teorii Względności i Astrofizyki zajmuje się teorią budowy i ewolucji gwiazd neutronowych, pre-supernowych oraz supernowych: implozyjnych i termojądrowych. Szczególnie interesuje go emisja neutrin z badanych obiektów astrofizycznych oraz rola rotacji. Ostatnie zagadnienie jest obecnie intensywnie analizowane w macierzystym Zakładzie przy pomocy rachunków numerycznych i analitycznych. W ramach Ogólnej Teorii Względności badana jest struktura rotującej czasoprzestrzeni i rozkład materii (w tym pól magnetycznych) w obiektach złożonych z centralnej czarnej dziury i samograwitującego toroidu na jej ,,orbicie''.

Dr hab. Odrzywołek poza pracą naukową to pasjonat roweru, żeglowania i współczesnych map internetowych.

Toroidalne struktury wokół czarnych dziur - 10 października 2019

Wykład będzie poświęcony problemowi budowy masywnych toroidów okalających czarne dziury. Wymaga to zapoznania się ze specyfiką obliczeń numerycznych w ramach Ogólnej Teorii Względności, ich wynikom i strukturze wynikowej stacjonarnej czasoprzestrzeni. Omówione zostaną przypadki dysków akrecyjnych, wsysających materię z otoczenia, jak i ekskrecyjnych, powstałych z materii wyrzuconej w zderzeniach gwiazd neutronowych. Poznamy zarówno przypadki orbitujące czarne dziury, jak i wytwarzające własne pole grawitacyjne, czyli samograwitujące. Pokazane zostaną zadziwiające przykłady silnie zakrzywionych czasoprzestrzeni, w których spotkamy m. in. podwójne ergoobszary czy obiekty większej objętości w środku niż widziana z zewnątrz.

Dr hab. Leszek M. Sokołowski jest fizykiem-teoretykiem, pracującym w Zakładzie Astrofizyki Relatywistycznej i Kosmologii Obserwatorium Astronomicznego UJ, którym przez wiele lat kierował. Zajmuje się kosmologią matematyczną i konceptualnymi podstawami fizyki grawitacji, problemem istnienia wielu alternatywnych (do teorii Einsteina) teorii grawitacji oraz filozofią fizyki, w tym zagadką matematyczności przyrody. Jest autorem trzech podręczników akademickich: z kosmologii, matematycznych podstaw ogólnej teorii względności oraz ze szczególnej teorii względności; obecnie pracuje nad czwartym podręcznikiem.

Jak starożytni Grecy wyobrażali sobie Wszechświat, czyli skąd się wzięła nauka i technika - 7 listopada 2019

Wyobrażenia starożytnych Greków o budowie Wszechświata i sam fakt, że wyobrażenia te formowali drogą dociekań intelektualnych, a nie opierali ich na mitach i doktrynach religijnych, stanowiły podwaliny pod powstanie cywilizacji technologicznej, w której żyjemy. Było to zjawisko kluczowe i bezprecedensowe w całych dziejach ludzkości. Wszystkie inne samodzielne i niezależne od pozostałych cywilizacje (było ich kilkanaście), powstałe w Starożytności i później, nie prowadziły do wytworzenia nauki i opartej na niej technologii - osiągały pewien zakres praktycznej wiedzy naukowej i technicznej. Nie była to nauka w naszym rozumieniu tego pojęcia, lecz jedynie zbiór umiejętności. W szczególności Grekom zawdzięczamy fundamentalną ideę dowodu matematycznego. Mówiąc obrazowo, bez cywilizacji greckiej żylibyśmy dzisiaj (nieliczni z nas) w czymś w rodzaju wczesnego Średniowiecza.

Po wyjaśnieniu tej kwestii omówię krótko najważniejsze idee wprowadzone przez Greków do opisu Wszechświata. Opis ten jest zespoleniem początkującej astronomii, fizyki i filozofii, które w tym czasie niewiele się między sobą różniły.

Dr hab. Hubert Harańczyk jest adiunktem w Zakładzie Fizyki Medycznej.

Dlaczego warto studiować fizykę/biofizykę - 5 grudnia 2019

Treść prezentacji zwięźle zawarta jest w jej tytule.

Ma zogniskować uwagę słuchaczy na pożytkach jakie wniosła ostatnio w nasze życie codzienne fizyka oraz na perspektywach fizyki i biofizyki. Badania biofizyczne autor prezentacji przedstawia na przykładzie swoich własnych badań poświęconych organizmom żywym, które potrafią odwracalnie zatrzymywać swoje procesy życiowe. Gdyby było to możliwe dla ludzi, znacznie więcej ofiar wypadków komunikacyjnych przeżywałoby. Nie bez znaczenia byłaby też możliwość przeczekania do czasu, kiedy oszczędności na koncie osiągnąłby bardziej interesującą wysokość.

Przykład badań biofizycznych to migawki z tegorocznej naukowej wyprawy na Antarktydę, w ramach 54. ECA (Expedición Científica Antártica - 54. chilijskiej wyprawy antarktycznej. 
Tytuł zdjęcia: "4/2/2018, zdjęcie z pokładu okrętu AP-41 "Aquiles", Armada de Chile. Wybieramy się na Isla Livingstone w okolice hiszpańskiej bazy Juan Carlos I. Schodzi dr hab. Hubert Harańczyk, siedzi prof. dr hab. Kazimierz Strzałka, UJ, MCB, natomiast na pontonie stoi Trupia Czaszka, szef chilijskich marinesów, którzy dowozili nas na brzeg kontynentu, czy wysp, gdzie zbieraliśmy próbki. Dzisiaj sam dowódca kierował naszym Zodiakiem".

Dr hab. Monika Marzec, prof. UJ jest fizykiem-doświadczalnikiem w Zakładzie Inżynierii Nowych Materiałów Instytutu Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kieruje Zespołem Zakładów Fizyki Zaawansowanych Materiałów i Biofizyki Molekularnej oraz jest z-cą Dyrektora Instytutu Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego ds. naukowo-badawczych.

Wraz ze swoją grupą zajmuje się badaniami właściwości ciekłych kryształów, ich mieszanin oraz kompozytów ciekłych kryształów domieszkowanych nanocząstkami, głównie pod kątem zastosowania ich w przełącznikach opto-elektronicznych nowej generacji. Zajmuje się także wytwarzaniem i badaniem nowych materiałów do zastosowania w elektronice organicznej (w tym biodegradowalnych) oraz badaniami właściwości cienkich warstw kompleksów DNA.

Magiczny świat ciekłych kryształów - 9 stycznia 2020

Ciekłe kryształy od samego odkrycia, a było to dawno, bo już w 1888 roku, budziły wielkie zdziwienie. Wykazywały anizotropowe właściwości, które wskazywały, że powinny być zwykłymi kryształami, a z drugiej strony zachowywały się jak ciecz - tworzyły krople i przyjmowały kształt naczynia, w którym się znalazły. Dziś ich badaniami zajmują się teoretycy, jak i doświadczalnicy, i to zarówno fizycy, jak i chemicy. Pomimo tego, iż pierwszy ciekły kryształ został zsyntezowany z liści roślin, to obecnie większość ciekłych kryształów powstaje w laboratoriach chemicznych. Mało tego, syntezowane są nowe materiały o z góry zaplanowanych właściwościach. Chociaż początkowo naukowców fascynował ten nowy stan materii i badali głównie jego właściwości, to obecnie duża część badań poświęcona jest zastosowaniu ciekłych kryształów.

O wyświetlaczach ciekłokrystalicznych (LCD) wszyscy słyszeli i ich używają (telefony, monitory, telewizory), ale nie wszyscy wiedzą, że tak na prawdę każdy z nas codziennie „produkuje” ciekły kryształ. O tych i jeszcze wielu innych zastosowaniach ciekłych kryształów oraz o ich niezwykłych właściwościach będzie mowa w czasie wykładu.

Dr hab. Tomasz Kawalec jest adiunktem w Zakładzie Fotoniki Instytutu Fizyki im. Mariana Smoluchowskiego. Zajmuje się doświadczalną fizyką atomową, a w szczególności oddziaływaniem światła z atomami. W swoich eksperymentach, używając pól magnetycznych i światła, chłodzi grupy atomów do temperatur bliskich zera bezwzględnego. Następnie bada ich zachowanie w nietypowych polach elektromagnetycznych, jakie pojawiają się przy powierzchniach metalicznych i dielektrycznych.

Poza tym interesuje się m.in. elektroniką, łącznością radiową, kolejnictwem i astrofotografią.

Od huśtawki do ultra-zimnych atomów - nietypowe wahadła - 5 marca 2020

Wahadła w życiu codziennym kojarzą nam się głównie ze starymi zegarami lub huśtawkami. Fizycy dostrzegają jednak wahadła praktycznie wszędzie - i w opisie atomów, i wielkich statków. Podczas wykładu wyjaśnię i zademonstruję, jak działają nieco nietypowe wahadła - wahające się "do góry nogami", jeżdżące "do góry nogami" (Segway'e) czy też rozpędzające się nie dzięki ich rozhuśtywaniu, ale dzięki zmianie ich parametrów. To ostatnie zagadnienie, wykorzystywane między innymi przy chłodzeniu atomów do ekstremalnie niskich temperatur, można przetestować samemu na placu zabaw.

Przy okazji omawiania niektórych wahadeł wyjaśnię jak działają instalowane także w smartfonach - miniaturowe akcelerometry i żyroskopy.