Dr Witold Zawadzki pracuje w Zakładzie Fotoniki na Wydziale Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się plazmą oraz ultraszybką spektroskopią laserową. Jak sam mówi, w pracy "strzela z lasera w plazmę". Jego zainteresowania badawcze obejmują optykę atomową, fotonikę i technikę laserową. Angażuje się również w popularyzację fizyki (wykłady popularnonaukowe, warsztaty przyrodnicze, konkursy fizyczne, np. "Lwiątko", "Świetlik").

Jest współredaktorem czasopism "Foton" i "Neutrino". Był członkiem Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Fizycznego. Poza tym interesuje się lotnictwem cywilnym i awioniką.

Za co kochamy lasery femtosekundowe - 8 października 2020

Lasery, kiedyś uważane za urządzenia rodem z filmów science-fiction, są wszechobecne we współczesnym świecie. Są stosowane nie tylko w telekomunikacji, medycynie, technice obróbki materiałów, ale również w napędach DVD oraz na przykład w kasie sklepowej jako czytniki kodów kreskowych.

Trudno też przecenić wpływ laserów na rozwój technik badawczych, nie tylko w dziedzinie fizyki, ale również w chemii. W szczególności wiele nowych odkryć udało się dokonać dzięki laserom impulsowym generującym ultrakrótkie impulsy światła o czasie trwania rzędu femtosekund. Za opracowanie metody wzmacniania takich impulsów jej twórcy zostali uhonorowani Nagrodą Nobla w 2018 roku.

Dr Katarzyna Dziedzic-Kocurek jest biofizykiem pracującym jako adiunkt w Zakładzie Fizyki Medycznej na Wydziale Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się badaniem właściwości fizykochemicznych układów biologicznych, takich jak kompleksy porfirynowe, czy ludzkie i ptasie erytrocyty. W swoich badaniach wykorzystuje różnego rodzaju metody spektroskopowe (m in. spektroskopia mössabuerowska) i mikrospektroskopowe (m. in. FTIR), jak również źródła promieniowania synchrotronowego. W ostatnich latach zaangażowana jest w rozwój terapii onkologicznej BNCT w Polsce.

Dr Dziedzic-Kocurek oddana jest również działalności popularnonaukowej. Pracowała przy projekcie szkoły letniej "Poławiacze Pereł", czy "Uniwersytecie Dzieci", prowadziła klasę uniwersytecką w V LO w Krakowie. Była współredaktorem kwartalników "Foton" i "Neutrino", jest autorem cyklu artykułów do czasopisma "Style i Charaktery". Od sześciu lat angażuje się w działalność i rozwój uniwersyteckiego maker space Garażu Złożoności UJ.

Od wielu lat pasjonuje się muzyką chóralną, śpiewając w chórze Voce Angeli.

W jaki sposób fizyka widzi i leczy?

Za początki fizyki medycznej uznaje się rok 1895, kiedy to Wilhelm Roentgen odkrył promieniowanie X i wykorzystał je do "sfotografowania" dłoni swojej żony. Była to nietypowa "fotografia", bowiem był na niej uwidoczniony układ kostny dłoni...

O tej i innych metodach diagnostycznych oraz o metodach terapeutycznych, które ściśle wykorzystują prawa fizyki u podstaw swojego działania, będzie można usłyszeć więcej podczas wykładu. Porozmawiamy m. in. o tym, jak zaglądnąć do wnętrza owocu i głowy szczura bez rozkrawania ich, jak sprawdzić dokładność wypełnienia zęba plombą oraz jak za pomocą dźwięku zobaczyć uśmiech.

Dr Dominik Wrana jest asystentem naukowym w Zakładzie Fizyki Ciała Stałego na Wydziale Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się nanotechnologią, a w szczególności tym jak badać i modyfikować właściwości powierzchni półprzewodnikowych oraz czemu tlenki metali przejściowych są takie interesujące. Tematyka badawcza obejmuje zagadnienia od zastosowań fotokatalitycznych poprzez elektronikę molekularną i przełączanie rezystywne aż po próby naśladowania mózgu poprzez obliczenia neuromorficzne. Współpracuje z grupami badawczymi z Niemiec, Austrii i Rosji. Na co dzień spotkać go można w laboratorium przy różnych układach próżniowych i mikroskopach albo próbach zrozumienia czemu próbki czasem pękają.

Poza uczelnią angażuje się w różne działalności od śpiewu w chórze przez bycie przewodnikiem, kierowanie ruchem do czytania teologii włącznie.

Jak działają dyski komputerowe i co dalej z prawem Moore'a?

W codziennym życiu przyjmujemy często, że rzeczy po prostu są i nie zastanawiamy się jak działają i czemu zdecydowano się na akurat takie rozwiązania. Dobrym tego przykładem jest dysk komputerowy, który każdy z nas trzyma przy sobie nawet w kilku egzemplarzach - w laptopie, w telefonie, w (mądrym) zegarku, w tablecie czy pendrive. Warto by było przyjrzeć się jak to małe cudo działa i jak ewoluowało od pamięci magnetycznych, przez dyski talerzowe (HDD) aż po dyski półprzewodnikowe (SSD). Trudno się idzie w pojedynkę, dlatego zapraszam na wykład temu poświęcony, żebyśmy mogli prześledzić tę historię razem.

Zgodzić się należy, że przeszłość jest ważna, ale czego możemy się spodziewać w przyszłości? W erze terabajtowych dysków komputerowych, na których zapisujemy często filmy czy gry o rozmiarze ponad stu gigabajtów, nierealnym wydaje się czysty historyczny fakt, że jeszcze dwadzieścia lat temu mieliśmy dyski o pojemności ledwie kilku gigabajtów. To nie jest tak dawno temu! Jeżeli tak duży skok dokonał się w przeciągu dwóch dekad, to czego można się spodziewać w przyszłości? Czy postępująca miniaturyzacja układów scalonych wyhamuje albo się zatrzyma? Co dalej z prawem Moore'a - czy rozbije się o czyhające wszędzie ograniczenia natury, a nawet natury fizycznej? Pewnej odpowiedzi nie da nikt, ale kilku spekulacji z chęcią udzielę.

Dr Bartosz Lisowski pracuje w Zakładzie Biofizyki Katedry Fizjologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się zastosowaniami modelowania matematycznego w wirusologii i epidemiologii chorób zakaźnych. Jego zainteresowania badawcze obejmują także biologię systemów, szczególnie molekularne mechanizmy pamięci.

Biofizyka defekacji i innych spraw wstydliwych

Pęcherz moczowy słonia jest ok. 1000 razy większy od pęcherza moczowego kota. Czy to znaczy, że słoń potrzebuje 1000 razy więcej czasu, niż kot, żeby się wysikać? Wysiadujące jaja pingwiny nie mogą tak po prostu chodzić na stronę - pozbawione ich bliskości niewyklute potomstwo zamarzłoby w mgnieniu oka. Z pomocą przychodzi im fizyka, a dokładniej - sprytne zarządzanie wewnętrznymi naprężeniami i ciśnieniem. No i jest jeszcze delikatna kwestia wombata, którego jelita zainspirowały inżynierów, zajmujących się dochodowymi branżami przemysłu. Podczas spotkania porozmawiamy o tych (i innych) związkach fizyki z tym, co - zupełnie niesłusznie - na co dzień uważamy za krępujące i wstydliwe. W myśl zasady, że człowiekiem jestem i nic, co ludzkie (albo pingwinie) nie jest mi obce. 

Dr Paweł Dąbczyński jest asystentem w Zakładzie Inżynierii Nowych Materiałów na Wydziale Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UJ. W swojej pracy zajmuje się badaniem układów elektronicznych opartych na polimerach przewodzących.
Centrum tematyki badawczej zajmują zjawiska fizykochemiczne zachodzące na powierzchniach międzyfazowych w układach organicznych i hybrydowych, stosowanych w urządzeniach elektronicznych.

Nerwowa nanotechnologia - czy możemy naśladować komórki nerwowe?

W jaki sposób przewodzą komórki nerwowe? W roku 1952 Alan Hodgkin razem z Andrew Huxleyem opracowali model, który odpowiada na to pytanie. Od tego czasu hasło „Hodgkin –Huxley model” pojawia się w ponad 3000 prac naukowych. Współcześnie, ciekawym pytaniem pozostaje „czy, i jak dokładnie, możemy odtworzyć działanie tych komórek w sztucznych układach elektronicznych”? Gdzie w tym wszystkim nanotechnologia? Dlaczego jest to tak interesująca perspektywa? Jakie są różnice w uczeniu się ludzi i komputerów? Postaramy się znaleźć odpowiedzi na te i inne pytania.

Dr Grzegorz Korcyl - ekspert w dziedzinie technologii Field Programmable Gate Arrays (FPGA) z wieloletnim doświadczeniem nabytym w trakcie pracy w międzynarodowych projektach badawczych.
Tytuł doktora nauk technicznych w dyscyplinie informatyka uzyskany za projekt oraz realizację systemu akwizycji danych z systemu detektorów eksperymentu fizycznego HADES, który również znalazł zastosowanie w kilkudziesięciu innych projektach badawczych. Koordynator prac w ramach kilku grup roboczych.
Popularyzator technologii FPGA poprzez organizowanie konferencji oraz programu szkoleń w tej dziedzinie o zasięgu krajowym. Od 2018 roku zajmujący się również wykorzystaniem układów FPGA w zagadnieniach związanych ze Sztuczną Inteligencją oraz High Performance Computing.

Bity, kompilatory i tańczące roboty

Programowanie w naszych czasach to w istocie sztuka wyboru odpowiednich narzędzi do realizacji postawionego przed nami zadania. Im więcej znamy języków programowania, pakietów programistycznych, bibliotek i samych funkcji w bibliotekach, tym szerszy mamy wachlarz możliwości, z których możemy korzystać. Sprowadza to programowanie do budowania domków z klocków Lego.

W każdym wypadku jest to zebranie zestawu funkcji, które wykonując się na danym komputerze doprowadzą nas do rozwiązania w najbardziej optymalny sposób. Każdy komputer to przede wszystkim procesor, który potrafi wykonać pewien zestaw podstawowych operacji. Natomiast każda funkcja jest konwertowana do zestawu takich instrukcji przez odpowiedni kompilator.

A co jeśli ten zestaw podstawowych instrukcji jest dla nas niewystarczający? Albo jeśli mamy zdecydowanie lepszy pomysł, w jaki dane operacje mogłyby być zrealizowane? Albo nasz projekt stawia wymagania, których zwykły procesor nie jest w stanie zapewnić?

Można oczywiście zaprojektować i wyprodukować własny procesor, ale jest to dość skomplikowany proces. Skoro mówimy o informatyce, zdecydowanie lepiej jest napisać kawałek kodu, który zamieni układ FPGA (Field Programmable Gate Array) w procesor, którego dokładnie potrzebujemy.

Mgr Bartłomiej Dębski - czynny astronom, popularyzator nauki i nauczyciel. Specjalizuje się w obserwacjach oraz analizie gwiazdowych ciasnych układów podwójnych. Jego głównym zainteresowaniem naukowym jest ewolucja plam gwiazdowych na powierzchni układów kontaktowych. Obecnie związany z Uniwersytetem Masaryka w Brnie i Obserwatorium Astronomicznym UJ w Krakowie. W wolnym czasie bada historię krakowskiej astronomii oraz zajmuje się popularyzacją poprzez wykłady, podcast i blog.

Egzotyczne układy podwójne gwiazd

Gwiazdy lubią mieć towarzystwo. Około połowa jasnych punktów widzianych nocą na niebie to tak naprawdę układy dwóch lub więcej gwiazd. Galaktyczne zoo pełne jest par gwiazdowych, które wydają się być wyciągnięte wprost z powieści science-fiction. Obserwujemy układy, w których gwiazdy zdmuchują światłem materię ze swojego towarzysza, układy, w których jedna gwiazda odbija światło drugiej niczym zwierciadło, a nawet układy, w których obydwie gwiazdy fizycznie się dotykają, pozostając w stabilnej konfiguracji przez miliardy lat. Na ekstremalnym końcu znajdują się też układy podwójne supermasywnych czarnych dziur. To wszystko obserwowane jest m.in. z Krakowa. Wykład poświęcony będzie właśnie takim egzotycznym przypadkom. Dodatkowo, Słuchacz zostanie zaznajomiony z popularnymi układami podwójnymi widocznymi z Polski, przybliżona zostanie ewolucja gwiazd, klasyfikacja układów podwójnych oraz kuchnia obserwacyjna.

Dr Daniel Dziob ukończył biofizykę na wydziale FAIS UJ. Jest jednym z szaleńców łączących pracę w laboratorium z popularyzacją nauki. Nauczy fizyki nawet tych, którzy myślą, że na fizykę są odporni od zawsze i na zawsze. Zainteresowany jest zarówno naukową stroną dydaktyki, badając jak usprawnić naukę uczniów, jak również zajmuje się ogólną fizyką i biofizyką komórek. Od niedawna związany także z lotnictwem i popularyzowaniem nauki w tym zakresie.

Mgr Tomasz Kołodziej jest doktorantem biofizyki na wydziale FAIS UJ. Naukowo zajmuje się mikroskopią, badając zależności fizyczne występujące w żywych komórkach. Opisuje ilościowo życie, które widzi pod mikroskopem, nawet jeśli obiekt żywy ucieka mu z pola widzenia. Wystarczy podrzucić ciekawy temat, żeby na chwilę odciągnąć jego uwagę i zainteresować go czymś nowym. Co jakiś czas macza też palce w popularyzacji nauki, starając się w prostych słowach opowiadać o fizyce i biofizyce.

Fizyka (od)lotów

Wyobraź sobie, że wchodzisz na lotnisko. Możliwe, że na początku idziesz na stanowisko check-in, czyli nadawania bagażu do luku. Tam przemiła osoba go rejestruje, kładzie na taśmie i sprawdza, czy jego dopuszczalny ciężar nie jest przekroczony. Wszystko jest w porządku, bagaż odjeżdża na taśmie, a Ty udajesz się do punktu kontroli bezpieczeństwa. Podobnie jak inni pasażerowie musisz oddać do sprawdzenia swoją torbę lub plecak oraz wszystkie rzeczy, które masz w kieszeniach. Są one prześwietlane przez odpowiednie służby a Ty przechodzisz przez bramkę, która wykryje każdą metalową rzecz, którą zapomnisz wcześniej odłożyć. Idziesz do hali odlotów i spokojnie czekasz na samolot – podróż marzeń już tak blisko! Gdy samolot wzbija się w niebo, myślisz - jest pięknie!

Ale ciągle nie daje Ci spokoju jedna rzecz – jak to wszystko działa? Czemu waga pod taśmą bagażową jest taka dokładna? Skąd personel wie, co masz wewnątrz swojej walizki i co oni tak naprawdę widzą na swoich ekranach? A może nawet Twój samolot nie zabierze wszystkich pasażerów, mimo że dzisiejsza pogoda jest absolutnie piękna? Ech, gdyby się tylko można było tego dowiedzieć…

Otóż można! Zapraszamy Was serdecznie na spotkanie z lotniskiem – tym razem z trochę innej, bardziej naukowej strony.